ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Ο ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ ΚΑΙ Η ΙΕΡΑ ΕΙΚΩΝ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΤΡΙΧΕΡΟΥΣΑΣ

Κατὰ τὴν πρώτη περίοδο τῆς εἰκονομαχίας, ἀπὸ τοὺς ὑπερασπιστὲς τῶν ἱερῶν Εἰκόνων ἰδιαιτέρως πρωτοστάτησε ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός (676-749 μ.Χ.). Ὁ Σέργιος, πατέρας τοῦ ἁγίου Ἰωάννου, ἦταν ὑπεύθυνος γιὰ τὸ θησαυροφυλάκιο τοῦ χαλίφη καὶ ἴσως καὶ διοικητὴς τῆς Δαμασκοῦ. Ὅταν πέθανε ὁ Σέργιος, ὁ χαλίφης διώρισε τὸν ἅγιο Ἰωάννη πρωτοσύμβουλο τοῦ χαλιφάτου. Ἐκείνη τὴν ἐποχὴ ἡ εἰκονομαχία ἦταν στὸ ἀπόγειό της καὶ ὁ ἅγιος Ἰωάννης ἔγραφε ἐπιστολὲς καὶ κείμενα ὑπὲρ τῶν ἱερῶν Εἰκόνων. Ὁ αὐτοκράτωρ Λέων ὁ Γ’ δὲν εἶχε ἄλλο τρόπο γιὰ νὰ ἀποκρούσῃ τὶς ἐπιστολὲς τοῦ ἁγ. Ἰωάννου, παρὰ νὰ τὸν συκοφαντήσῃ στὸν χαλίφη τῆς Δαμασκοῦ, σὰν προδότη. Γι’ αὐτὸ καὶ ἐφρόντισε νὰ φθάσῃ στὰ χέρια τοῦ χαλίφη χαλκευμένη ἐπιστολή, τὴν ὁποία ὑποτίθεται ὅτι τὴν εἶχε γράψει ὁ ἅγιος καὶ μὲ τὴν ὁποία προέτρεπε τὸν αὐτοκράτορα νὰ ἐπιτεθῇ μὲ τὰ στρατεύματά του στὸν χαλίφη. Τότε, ὁ χαλίφης, διέταξε νὰ κοπῇ τὸ δεξιὸ χέρι τοῦ ἁγίου.
Ἀφοῦ ἐξετέθη δημόσια τὸ χέρι τοῦ ἁγίου, οἱ φίλοι του παρεκάλεσαν τὸν χαλίφη, νὰ τὸ πάρουν καὶ νὰ τὸ ἐνταφιάσουν. Αὐτὸς τοὺς τὸ ἔδωσε καὶ ἐκεῖνοι τὸ παρέδωσαν στὸν ἅγιο Ἰωάννη. Τότε, ὁ ἅγιος τὸ τοποθέτησε πάνω στὴν εἰκόνα τῆς Παναγίας ποὺ εἶχε στὸ δωμάτιό του καὶ προσευχόταν μὲ θέρμη καὶ πίστη, παρακαλώντας τὴν Παναγία νὰ τὸν θεραπεύσῃ καὶ δίδοντας τὴν ὑπόσχεση νὰ συνθέσῃ ὕμνους γιὰ τὸν Υἱό της καὶ τὴν ἴδια τὴν Παναγία. Τὸ ἑπόμενο πρωΐ, ὅταν ἐξύπνησε, τὸ χέρι του εἶχε κολλήσει θαυματουργικὰ στὴ θέση του, καὶ ὁ ἅγιος ὡμολόγησε στὸν χαλίφη καὶ σὲ ὅλους τὸ θαῦμα ποὺ ἔζησε. Ὁ ἅγιος ἔβαλε ἐπάνω στὴν Εἰκόνα μιὰ ἀσημένια παλάμη (ἀκριβῶς ὅπως τὰ τάματα ποὺ βλέπομε καὶ σήμερα σὲ διάφορες ἱερὲς Εἰκόνες), καὶ ἔτσι ὠνομάσθηκε αὐτὴ ἡ Εἰκόνα, «ΠΑΝΑΓΙΑ ἡ ΤΡΙΧΕΡΟΥΣΑ».
Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνὸς ἐκράτησε τὴν ὑπόσχεσή του καὶ ἔγραψε πολλοὺς ὕμνους, ἀλλὰ συνέχισε νὰ ἀντιστέκεται στὴν εἰκονομαχία. Ἐμοίρασε ὅλα τὰ ὑπάρχοντα του στοὺς πτωχοὺς καὶ ἀνεχώρησε στὴν ἱερὰ Μονὴ τοῦ ἁγίου Σάββα στὴν Παλαιστίνη, παίρνοντας μαζύ του καὶ τὴν θαυματουργὴ ἱερὰ Εἰκόνα τῆς Παναγίας. Στὸ μοναστῆρι τοῦ ἁγίου Σάββα ἐπέρασε τὴν ὑπόλοιπη ζωή του, γράφοντας ὕμνους γιὰ τὴν Παναγία, καὶ ἄφησε τὴν ἐντολή, ἀφοῦ πεθάνει, νὰ δοθῇ ἡ Εἰκόνα στὸν πρῶτο ἐπίσκοπο Σάββα ποὺ θὰ ἐπισκέπτονταν τὸ μοναστῆρι. Ἡ μνήμη τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ τιμᾶται στὶς 4 Δεκεμβρίου.
Ὁ ἅγιος Σάββας ἀρχιεπίσκοπος Σερβίας (1175-1235 μ.Χ.) ἐπεσκέφθηκε τὴν ἱερὰ Μονὴ καὶ ἐπῆρε τὴν θαυματουργὴ ἱερὰ Εἰκόνα τῆς Παναγίας τῆς Τριχερούσας στὴ Σερβία. Οἱ ἐξεγέρσεις καὶ οἱ μάχες ποὺ ἐγίνονταν ἐκείνη τὴν ἐποχὴ προεκάλεσαν ἀνησυχία στοὺς πιστούς, οἱ ὁποῖοι γιὰ νὰ σώσουν τὴν Εἰκόνα τὴν ἐφόρτωσαν σὲ ἕνα γαϊδουράκι καὶ τὸ ἄφησαν ἐλεύθερο. Αὐτὸ μὲ θαυματουργικὸ τρόπο ὡδηγήθηκε καὶ ἔφθασε στὸ ἅγιο Ὄρος, ὅπου τὸ 1198 μ.Χ., μὲ χρυσόβουλο τοῦ αὐτοκράτορος Ἀλεξίου τοῦ Γ’ τῆς δυναστείας τῶν Ἀγγέλων, ἱδρύθηκε ἡ ἱερὰ Μονὴ Χιλανδαρίου καὶ ἐδόθηκε «ὡς αἰώνιο δῶρο στοὺς Σέρβους». Ἡ μνήμη τοῦ ὁσίου Σάββα, πρώτου ἀρχιεπισκόπου Σερβίας, τιμᾶται στὶς 14 Ἰανουαρίου.
Στὰ τέλη τοῦ 18ου αἰῶνα ὑπῆρχε διχογνωμία σχετικὰ μὲ τὴν ἐκλογὴ νέου ἡγουμένου. Ἡ Εἰκόνα τῆς Παναγίας τῆς Τριχερούσας ἐβρέθηκε θαυματουργικὰ ἀπὸ τὸ ἱερὸ Βῆμα στὴ θέση τοῦ στασιδίου τοῦ ἡγουμένου καὶ οἱ μοναχοὶ εἶχαν γιὰ ἡγούμενό τους τὴν Παναγία τὴν Τριχεροῦσα. Μέχρι σήμερα ὅλοι οἱ μοναχοὶ τῆς ἱερᾶς Μονῆς Χιλανδαρίου τοῦ ἁγίου Ὄρους, γιὰ νὰ ἐπιτελέσουν κάποιο διακόνημα κάνουν πρῶτα μετάνοια στὴν ἱερὰ Εἰκόνα τῆς Παναγίας, τὴν ἀσπάζονται καὶ μετὰ προβαίνουν στὴν πραγματοποίησή του.