Ο ΧΤΥΠΟΣ

Υπάρχει ένας βαθύς χτύπος που διακατέχει όλα τα μεγάλα έργα, αυτό το τέμπο αποτελεί την καρδιά του έργου. Η ψηλάφηση αυτού του κρυφού ήχου φέρνει και στην επιφάνεια την ζωή του, τον λόγο. Αυτή η μυστική μελωδία γίνεται κάπως πέραν του έργου σε άλλο τόπο να πούμε, και μας δείχνει, μας μεταφέρει το έργο ως όχημα στον τόπο αυτό. Η μουσική μιας καρδιάς που βλέπει και με πόνο εκφράζεται μέσα από σχήματα και χρώματα. Γιατί ο πόνος? Γιατί φαίνεται είναι το μελάνι της καρδιάς αυτό που γράφει, που το ίχνος του δεν ξεγράφει στην κοινή μας τοιχογραφία δηλαδή στην κοινή τράπεζα που θρέφει όποιον θέλει να μεγαλώσει.

Ψηλαφώντας το έργο του Ρέμπραντ "Μάθημα Ανατομίας" μπορούμε κάπως να ακούσουμε τι μας λέει. Στον Δυτικό κόσμο το σκοτάδι έγινε δεκτό ατόφιο ως ξέχωρη ποιότητα γεμάτη μυστικά διπλά σαν να φτιάχτηκε για να στηρίζει το φως. Δηλαδή δεν είναι ξεκάθαρο αν οι μορφές που διακρίνονται είναι εκ του φωτός γεννήματα ¨η ένα ξαφνικό φως τις αποκαλύπτει σ΄΄ενα τόπο σκοτεινό όπως ένας σπηλαιολόγος με τον φακό στο μέτωπό του. Παράδειγμα στην Αρχαία Ελλάδα οι μορφές που διακρίνονται είναι απελπιστικά απόλυτες ατόφιες γεννήματα άλλου τόπου η αισθητική φιλάνθρωπα τις κατέβαζε όμως ως απλές στα μάτια μας, έτσι τράβαγε το νου σε ένα ξένο αλλά και οικείο μαζί φως.
Αυτή η δοξολογία του φωτός απουσιάζει από την Δυτικό τεχνίτη όμως μεγαλουργεί εσωτερικά κρατώντας και μελετώντας το δράμα του και όσο βαθύτερο γίνεται τόσο πιο κοινό δείχνει. Τεχνικά θα το ονομάζαμε "βαθύ ανάγλυφο" , ίσως πρώτος ο Μιχαήλ Άγγελος έθεσε το πρόβλημα αυτό της Δύσεως με αυτές τις βαθιές χαράδρες στα γλυπτά του που λυσσαλέα θέλουν να αποκολληθούν από τον βράχο. Όμως όπως ο Ρέμπραντ όσο εσωτερικώτερα βούταγε τόσο χάνεται ο άνθρωπος, τι σημαίνει όμως αυτό? Ίσως εκεί βρίσκεται κάποια απάντηση ότι η ζωή που έχει απομείνει στην καρδιά για να χτυπά , χτυπά φωνάζοντας και φωνάζοντας χτυπά την πόρτα του Θεού. Μέχρις να φτάσει εκεί ο άνθρωπος στο βαθύτερο κομμάτι της καρδιάς του περνά τυφλός και μυστηριακά οδηγούμενος από αυτόν τον χτύπο, στον δρόμο αυτόν τον ακουμπάνε πνεύματα ήχοι ψίθυροι αγγίγματα και η απουσία ζωής όπως σε μια έρημος, αν σταματήσει εκεί θα ζωγραφίσει αυτά που τρώνε την ψυχή του ανθρώπου, αυτός είναι και ο κλειστός τόπος του Ρέμπραντ από εκεί ζει και ζωγραφίζει. Διαβάζει τα φαινόμενα και διακρίνει τα όρνεα, αποκαλυπτόμενα από ένα πολύτιμο φως που δεν τα αφορά καθόλου.

 

 Είναι εκπληκτικό πως εισχωρεί ο θάνατος στο στήθος του γιατρού ενώ ποιος στ¨αλήθεια ανατόμος του θανάτου θα έδειχνε τόσο ήσυχος και "ολόκληρος"? Και όλο αυτό το φως πάνω στον νεκρό άντρα που απλώνεται δεν θα μπορούσε να έχει το αντιφατικό όνομα "το φως του θανάτου"?

Το αντιφατικό είναι ότι ανεχόμαστε το έργο μόνο μυθολογικά παρ΄όλα αυτά τα πάντα αποδίδονται με κάθε λεπτομέρεια, δηλαδή αναπόδραστα, αυτός είναι και ο ανάποδος δρόμος της πειθούς στη Δύση δηλαδή το εργαστήριο βρίσκεται στη γη και βουτάνε το έργο αλχημιστικά σε ένα πολύτιμο φως για να δείχνει πολύτιμο. 

Όμως στο τέλος της ζωής του ο Ρέμπραντ ζωγραφίζει την αυτοπροσωπογραφία του η ένα από τα πυκνότερα έργα του δράματος του ανθρώπου ίσως και το λόγο αυτού του δράματος. Ο πυρήνας της δυστυχίας μας, ο γελωτοποιός .

Ένα Πείραμα σε Βάθος