"ΔΙΑΘΗΚΗ" ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ ΡΟΝΤΕΝ

Νέοι, που επιθυμείτε να γίνετε υπηρέτες της ομορφιάς, ίσως, αν θελήσετε, να συναντήσετε εδώ το απόσταγμα μιας μακρόχρονης εμπειρίας.

Αγαπήστε με ευλάβεια τους μεγάλους δασκάλους που προηγήθηκαν.

Υποκλιθείτε μπροστά στο Φειδία και στο Μιχαήλ Άγγελο. Θαυμάστε τη θεϊκή γαλήνη του ενός, την τρομερή αγωνία του άλλου. Ο θαυμασμός είναι ένα γενναιόδωρο κρασί για τα ευγενικά πνεύματα.

Όμως -προς Θεού- μη μιμηθείτε τους μεγαλύτερούς σας. Με σεβασμό στην παράδοση μάθετε να διακρίνετε το αιώνια γόνιμο, που κλείνει μέσα της: την αγάπη για τη φύση και την ειλικρίνεια. Είναι τα δύο ισχυρά πάθη της μεγαλοφυΐας: λατρεύει τη φύση και ποτέ δεν ψεύδεται. Έτσι η παράδοση δίνει το κλειδί, που θα σας βοηθήσει να δραπετεύσετε από τη ρουτίνα. Η παράδοση, που σας συμβουλεύει να ερευνάτε συνεχώς την πραγματικότητα και που σας απαγορεύει την τυφλή υποταγή σε οποιονδήποτε δάσκαλο.

Η φύση ας είναι η μοναδική σας θεότητα!

Να έχετε απόλυτη πίστη σ’ αυτήν. Να είστε βέβαιοι ότι ποτέ δεν είναι άσχημη και περιορίστε τη φιλοδοξία σας στο να της είστε πιστοί.

Τα πάντα είναι ωραία για τον καλλιτέχνη, γιατί σε κάθε ύπαρξη και σε κάθε πράγμα η διαπεραστική του ματιά ανακαλύπτει το χαρακτήρα, την εσωτερική δηλαδή αλήθεια που διαφαίνεται πίσω από τη μορφή. Και η αλήθεια τούτη είναι η ίδια η ομορφιά. Μελετάτε με δέος: και τότε -να είστε βέβαιοι- θα ανακαλύψετε την ομορφιά, γιατί θα συναντήσετε την αλήθεια.

Δουλεύετε με μανία.

Εσείς, αγαλματοποιοί, δυναμώστε μέσα σας την αίσθηση του βάθους. Το πνεύμα δύσκολα εξοικειώνεται μ’ αυτή την έννοια. Δεν αντιλαμβάνεται ευκρινώς παρά μόνο επιφάνειες. Του είναι δύσκολο να φαντάζεται μορφές σε βάθος. Και όμως εδώ ακριβώς βρίσκεται το έργο σας.

Πρώτα απ’ όλα καθορίστε με σαφήνεια τα κύρια επίπεδα των μορφών που θα σκαλίσετε. Τονίστε με δύναμη την κατεύθυνση που δίνετε σε κάθε μέλος του σώματος, στο κεφάλι, στους ώμους, στη λεκάνη, στις κνήμες. Η τέχνη απαιτεί αποφασιστικότητα. Με την ξεκάθαρη φυγή των γραμμών βυθίζεστε μέσα στο χώρο και κυριαρχείτε στο βάθος. Όταν τα επίπεδά σας βρουν τη σωστή τους θέση, τότε έχετε ανακαλύψει τα πάντα. Το άγαλμά σας είναι κιόλας ζωντανό. Οι λεπτομέρειες γεννιούνται και βρίσκουν τη σωστή θέση από μόνες τους.

Όταν δημιουργείτε, μη σκέπτεστε ποτέ επίπεδα, αλλά ανάγλυφα.

Το πνεύμα σας πρέπει να θεωρεί κάθε επιφάνεια ως προεξοχή ενός όγκου που βρίσκεται πίσω της και την ωθεί. Να φαντάζεστε τις μορφές σαν να κινούνται προς το μέρος σας. Κάθε ζωή αναδύεται από ένα κέντρο, ύστερα αναπτύσσεται και ξεχύνεται από τα μέσα προς τα έξω. Έτσι ακριβώς και στη μεγάλη γλυπτική· πάντα διακρίνει κανείς μέσα της μια ισχυρή εσωτερική ώθηση. Αυτό είναι το μυστικό της αρχαίας τέχνης.

Εσείς, ζωγράφοι, να παρατηρείτε την πραγματικότητα σε βάθος. Δείτε, για παράδειγμα, ένα πορτραίτο ζωγραφισμένο από τον Ραφαήλ. Πώς αυτός ο μεγάλος δάσκαλος απεικονίζει ένα πρόσωπο μετωπικά: στρέφει το στήθος προς το πλάι δίνοντας έτσι την ψευδαίσθηση της τρίτης διάστασης.

Όλοι οι μεγάλοι ζωγράφοι εξετάζουν το χώρο σε βάθος. Στην κατανόηση των όγκων βρίσκεται η δύναμή τους.

Να θυμάστε πάντα: δεν υπάρχουν γραμμές, μόνον όγκοι. Όταν σχεδιάζετε, να μην σας απασχολεί ποτέ το περίγραμμα, αλλά η “αναγλυφικότητα”. Η “αναγλυφικότητα” είναι αυτή που καθορίζει το περίγραμμα.

Να ασκείστε ακατάπαυστα. Επιβάλλεται να εξουσιάσετε την τεχνική σας.

Η τέχνη δεν είναι τίποτε άλλο από αίσθημα. Όμως χωρίς την απόλυτη γνώση των όγκων, των αναλογιών, των χρωμάτων, χωρίς τη δεξιοτεχνία του χεριού, ακόμα και το πιο έντονο αίσθημα παραλύει. Τι θα γινόταν ο πιο μεγάλος ποιητής σε μια ξένη χώρα, αν αγνοούσε τη γλώσσα της; Στη νεότερη γενιά καλλιτεχνών υπάρχουν ποιητές, που, δυστυχώς, αρνούνται να μάθουν να μιλούν. Δεν κάνουν τίποτε άλλο από το να ψελλίζουν.

Να έχετε υπομονή! Μη βασίζεστε στην έμπνευση.

Αυτή δεν υπάρχει. Τα μοναδικά προσόντα του καλλιτέχνη είναι: σωφροσύνη, προσοχή, ειλικρίνεια και θέληση. Να εκτελείτε το έργο σας ως έντιμοι εργάτες.

Νέοι, να είστε αληθινοί. Αυτό όμως δε σημαίνει: ακριβείς άνευ ουσίας. Υπάρχει μια χαμηλή πιστότητα: αυτή της φωτογραφίας και του εκμαγείου. Η τέχνη δεν αρχίζει παρά μόνο με την εσωτερική αλήθεια. Όλα σας τα σχήματα, όλα σας τα χρώματα να διερμηνεύουν συναισθήματα.

Ο καλλιτέχνης που αρκείται στην ψευδαίσθηση και με δουλοπρέπεια αναπαράγει ανούσιες λεπτομέρειες δε θα γίνει ποτέ μεγάλος καλλιτέχνης. Αν έχετε ποτέ επισκεφθεί κάποιο κοιμητήριο της Ιταλίας, οπωσδήποτε θα παρατηρήσατε με πόση παιδαριώδη αφέλεια οι καλλιτέχνες που ανέλαβαν να διακοσμήσουν τους τάφους προσπαθούν να αντιγράψουν στα αγάλματά τους κεντήματα, δαντέλες και πλεξούδες. Είναι ίσως ακριβείς. Δεν είναι όμως καθόλου αληθινοί, αφού δεν απευθύνονται στην ψυχή.

Σχεδόν όλοι μας οι γλύπτες θυμίζουν αυτούς των ιταλικών νεκροταφείων. Στα μνημεία που βρίσκονται στις δημόσιες πλατείες μας διακρίνουμε μόνο ρεντιγκότες, τετράποδα ή μονόποδα τραπέζια, καρέκλες, μηχανές, μπαλόνια, τηλέγραφους. Κανένα ίχνος εσωτερικής αλήθειας, συνεπώς κανένα ίχνος τέχνης. Να φρίττετε μ’ αυτά τα παλιοπράγματα.

Να είστε βαθιά και άγρια λάτρεις της αλήθειας. Να μη διστάζετε ποτέ να εκφράζετε αυτό που αισθάνεστε, ακόμα κι όταν έρχεται σε αντίθεση με τις παραδεδεγμένες ιδέες. Ίσως να μη σας καταλάβουν στην αρχή. Αλλά η μοναξιά σας δε θα κρατήσει για πολύ. Φίλοι θα τρέξουν γρήγορα κοντά σας, γιατί ό,τι είναι βαθιά αληθινό για έναν άνθρωπο είναι και για όλους.

Ωστόσο, ούτε γκριμάτσες ούτε μορφασμούς για να προσελκύσετε το κοινό. Απλότητα! Αφέλεια!

Τα ωραιότερα θέματα βρίσκονται μπροστά σας: είναι εκείνα που γνωρίζετε καλύτερα.

Ο πολύ αγαπητός μου και τόσο μεγάλος Ευγένιος Καρριέρ, που μας άφησε τόσο γρήγορα, έδειξε τη μεγαλοφυΐα του ζωγραφίζοντας τη γυναίκα και τα παιδιά του. Του ήταν αρκετό να εξυμνεί τη μητρική στοργή, για να είναι υπέροχος. Μεγάλοι καλλιτέχνες είναι εκείνοι που βλέπουν με τα δικά τους τα μάτια αυτά που όλος ο κόσμος έχει δει και είναι σε θέση να διακρίνουν την ομορφιά μέσα σ’ εκείνα, που είναι τόσο κοινά για τους άλλους.

Οι κακοί καλλιτέχνες βλέπουν πάντοτε με τα γυαλιά κάποιου άλλου.

Το ύψιστο είναι να συγκινείσαι, να αγαπάς, να ελπίζεις, να πάλλεσαι, να ζεις. Πρώτα να είσαι άνθρωπος και μετά καλλιτέχνης!

Η αληθινή ευγλωττία χλευάζει την ευγλωττία, έλεγε ο Πασκάλ. Η αληθινή τέχνη χλευάζει την τέχνη. Θα αναφέρω πάλι εδώ το παράδειγμα του Ευγένιου Καρριέρ. Στις εκθέσεις οι περισσότεροι πίνακες δεν είναι τίποτε άλλο από ζωγραφική. Οι δικοί του πίνακες φαίνονταν, ανάμεσα στους άλλους, σαν παράθυρα ανοιγμένα προς τη ζωή!

Να αποδέχεστε τις δίκαιες κριτικές. Εύκολα θα τις αναγνωρίσετε. Είναι εκείνες που επιβεβαιώνουν τις αμφιβολίες που σας βασανίζουν. Όμως να μην πτοείστε από εκείνες που η συνείδησή σας δεν παραδέχεται.

Μη φοβηθείτε τις άδικες κριτικές. Θα εξεγείρουν τους φίλους σας. Θα τους υποχρεώσουν να ξανασκεφτούν για τη συμπάθεια που νιώθουν προς εσάς και θα την εκδηλώνουν με περισσότερο θάρρος, αφού θα κατανοήσουν καλύτερα το λόγο της ύπαρξής της.

Αν το ταλέντο σας είναι πρωτότυπο, στην αρχή δε θα έχετε παρά λίγους οπαδούς και ένα πλήθος εχθρών. Μη χάνετε το θάρρος σας. Οι πρώτοι θα θριαμβεύσουν, γιατί ξέρουν για ποιο λόγο σας αγαπούν, ενώ οι άλλοι αγνοούν γιατί τους είστε μισητοί· οι πρώτοι είναι παθιασμένοι με την αλήθεια και θα στρατολογούν συνεχώς νέους οπαδούς, ενώ οι άλλοι δε θα δείξουν ιδιαίτερο ζήλο για τις λανθασμένες απόψεις τους. Οι πρώτοι είναι σταθεροί, ενώ οι δεύτεροι πηγαίνουν όπου φυσά ο άνεμος. Η νίκη της αλήθειας είναι βέβαιη.

Μη χάνετε τον καιρό σας συνάπτοντας κοσμικές ή πολιτικές σχέσεις. Θα δείτε πολλούς συναδέλφους σας να αποκτούν με ραδιουργίες τιμές και πλούτη. Δεν είναι αυτοί οι αληθινοί καλλιτέχνες. Μερικοί όμως είναι πολύ έξυπνοι και, αν θελήσετε να παραβγείτε μαζί τους στο γήπεδό τους, θα αναλώσετε τόσο χρόνο όσο και εκείνοι, δηλαδή εξ ολοκλήρου την ύπαρξή σας κι έτσι δε θα σας απομείνει ούτε μια στιγμή για να είστε καλλιτέχνης.

Να αγαπάτε με πάθος την αποστολή σας. Δεν υπάρχει ωραιότερη. Είναι πολύ πιο υψηλή απ’ ό,τι ο όχλος πιστεύει.

Ο καλλιτέχνης δίνει ένα μεγάλο παράδειγμα. Λατρεύει τη δουλειά του και η πολυτιμότερη ανταμοιβή του είναι η χαρά που παίρνει μέσα από αυτήν. Στις μέρες μας -τι κρίμα!- προσπαθούν να πείσουν τους εργάτες ότι πρέπει να μισούν τη δουλειά τους και να την σαμποτάρουν. Η ανθρωπότητα όμως δε θα γίνει ευτυχισμένη παρά μόνον όταν όλοι οι άνθρωποι αποκτήσουν ψυχές καλλιτεχνών, δηλαδή όταν όλοι βρίσκουν απόλαυση μέσα από το έργο τους.

Η τέχνη είναι ακόμα ένα υπέροχο μάθημα ειλικρίνειας.

Ο πραγματικός καλλιτέχνης εκφράζει πάντοτε αυτό που σκέπτεται διακινδυνεύοντας να ανατρέψει όλες τις καθιερωμένες αξίες.

Διδάσκει έτσι την ειλικρίνεια στους συνανθρώπους του.

Θα μπορούσε κανείς λοιπόν να φανταστεί τι θαυμάσια πρόοδος θα είχε αίφνης συντελεστεί, αν η απόλυτη αγάπη για την αλήθεια βασίλευε ανάμεσα στους ανθρώπους!

Α, πόσο γρήγορα η κοινωνία θα απέρριπτε πλάνες και ασκήμιες, αφού θα τις παραδεχόταν, και πόσο γρήγορα η γη μας θα γινόταν ένας Παράδεισος!

AUGUSTE RODIN: L’ Art,

Entretiens Réunis par PAUL GSELL,

Bernard Grasset editeur a Paris, 1911

Απόδοση: Σουζάνα Χούλια

Εκδόθηκε από τον "ΟΙΑΚΙΣΤΗ" το 1997

-σε ένα φυλλάδιο εκτός εμπορίου-

για τους φίλους της "ΠΛΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ"

https://kzk-rodin.blogspot.com/2010/03/blog-post.html?fbclid=IwAR1YVY3HC4Gq9XnRe4XYUxrd2UXIqa-5jEPtblmuvRtubOKSr6HTxCPobNA