ΟΙ ΑΛΛΕΣ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ ΑΠΟ "ΟΡΘΟΔΟΞΗ" ΑΠΟΨΗ

Αποσπάσματα από το Επίμετρο του βιβλίου του Αρχ. Τιράνων και πάσης Αλβανίας Αναστασίου (Γιαννουλάτου) με τίτλο "ΙΧΝΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΥΠΕΡΒΑΤΙΚΟΥ -  ΣΥΛΛΟΓΗ ΘΡΗΣΚΕΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΩΝ" (Εκδόσεις Ακρίτας 2004), το οποίο παρουσιάστηκε πρόσφατα με τίτλο "ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΠΙΖΩΝΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ" (Ειδική έκδοση για ΤΟ ΒΗΜΑ, 2016).

ΟΙ ΑΛΛΕΣ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ ΑΠΟ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΑΠΟΨΗ

... Στη ρωσική διανόηση του 19ου αιώνα εμφανίστηκε μια αγνωστικίζουσα τάση, βασιζόμενη στην πεποίθηση ότι η πρόνοια του Θεού είναι εντελώς διαφορετική από ό,τι εμείς μπορούμε να ορίσουμε, με τις θεολογικές μας κατηγορίες. Αυτό δεν σημαίνει φυγή από το πρόβλημα αλλά δέος προ του φοβερού μυστηρίου τού Θεού, χαρακτηριστικό της Ορθόδοξης διαθέσεως και ευλάβειας. Καθετί που αφορά τη σωτηρία των ανθρώπων εκτός της Εκκλησίας αποτελεί μυστικό του ακαταλήπτου Θεού. Απήχηση αυτής της στάσεως μπορούμε να δούμε στη φράση τού Τολστόι: «Για την ερώτηση περί των άλλων Ομολογιών πίστεως και της σχέσεώς τους προς τον Θεό δεν έχω κανένα δικαίωμα και καμιά δυνατότητα να κρίνω».

Κατά τον εικοστό αιώνα, ήδη πριν από τον Β' παγκόσμιο πόλεμο, άρχισε μέσα στα πλαίσια των Ορθοδόξων Θεολογικών Σχολών η συστηματική σπουδή των άλλων θρησκειών, με την εισαγωγή του μαθήματος της Ιστορίας των Θρησκευμάτων. Το ενδιαφέρον δεν περιορίστηκε μόνο στα ακαδημαϊκά περιβάλλοντα αλλά επεκτάθηκε ευρύτερα. Ιδιαίτερα στην οικουμενική κίνηση, με κέντρο το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών και την αρμόδια Γραμματεία του Βατικανού για τις άλλες θρησκείες, αναπτύχθηκε ο διάλογος με ανθρώπους άλλων θρησκευτικών πεποιθήσεων. Από τη δεκαετία του 1970 πολλοί Ορθόδοξοι θεολόγοι μετέχουν σε διάφορες μορφές διαλόγου. Μέσα στο πλαίσιο αυτό, η Ορθοδοξία δεν δυσκολεύτηκε να καθορίσει με σαφήνεια ότι θέση της είναι η ειρηνική συνύπαρξη με τις άλλες θρησκείες και η διαλογική προσέγγιση.

ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑΣ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑΣ

1. Σχετικά με το πρόβλημα της σημασίας και της αξίας των άλλων θρησκειών, η Ορθόδοξη θεολογία αφενός μεν τονίζει τη μοναδικότητα και το ασύγκριτο της Εκκλησίας, αφετέρου δέχεται ότι και εκτός αυτής είναι δυνατή η γνώση ορισμένων βασικών θρησκευτικών αληθειών (όπως η ύπαρξη του Θεού, ο πόθος προς σωτηρία, διάφορες ηθικές αρχές, η υπέρβαση του θανάτου). Ο Χριστιανισμός θεωρείται όχι απλώς ένα θρήσκευμα αλλά η υπέρτατη έκφραση της θρησκείας, δηλαδή της βιωματικής σχέσεως του ανθρώπου με το Άγιο, τον προσωπικό και υπερβατικό Θεό. Το μυστήριο της «Εκκλησίας» υπερβαίνει την κλασική έννοια της «θρησκείας».

Η  χριστιανική Δύση, ακολουθώντας το ρεύμα της αυγουστίνειας σκέψεως, υιοθέτησε μία διχοτομημένη κατανόηση της πραγματικότητας, διακρίνοντας εντόνως μεταξύ φύσεως και υπερφυσικού, μεταξύ ιερού και βέβηλου, θρησκείας και αποκαλύψεως, θείας χάριτος και ανθρώπινης εμπειρίας. Τις διάφορες απόψεις των δυτικών θεολόγων σχετικά με τις άλλες θρησκείες χαρακτήρισε η τάση αυτή, η οποία δίνει έμφαση στη διχοτόμηση και κατόπιν αναζητεί τρόπους γεφυρώσεως των αντιθέτων.

Στη θεολογία όμως της Ανατολικής Εκκλησίας, κυριαρχεί η βεβαιότητα ότι ο Τριαδικός Θεός ήταν πάντοτε ενεργός μέσα στη δημιουργία και την ανθρώπινη ιστορία. Δια της ενανθρωπήσεως του Λόγου, της ζωής και του έργου του Ιησού Χριστού, οποιοδήποτε χάσμα μεταξύ φύσεως και υπερφυσικού, μεταξύ υπερβατικού και εγκοσμίου, καταργήθηκε δια του Λόγου του Θεού, ο όποιος έλαβε σάρκα και εσκήνωσεν εν ημίν, και του Αγίου Πνεύματος, το όποιο συνεχίζει στην Ιστορία τη διαδικασία της ανακαινίσεως της κτίσεως. Η Ανατολική Εκκλησία επέτρεψε μεγάλα περιθώρια προσωπικής ελευθερίας στη σκέψη και την έκφραση, μέσα στα πλαίσια μιας ζωντανής παραδόσεως.

Στον δυτικό κόσμο, η συζήτηση για τη θεολογική τοποθέτηση έναντι των άλλων θρησκειών επικεντρώθηκε κυρίως στη Χριστολογία. Στην Ορθόδοξη παράδοση, εντούτοις, όλα τα σχετικά προβλήματα θεωρούνται πάντοτε και αντιμετωπίζονται σε μια προοπτική τριαδολογική.

α) Στη μελέτη του προβλήματός μας, μπορούμε να βοηθηθούμε αναλογιζόμενοι, πρώτον, την παγκόσμια ακτινοβολία της δόξας του Θεού και τη συνεχή Toυ πρόνοια για ολόκληρη τη δημιουργία - ιδιαιτέρως την ανθρωπότητα - και, δεύτερον, το γεγονός ότι όλα τα ανθρώπινα όντα έχουν κοινή καταγωγή, μετέχουν σε μία κοινή ανθρώπινη φύση και έχουν κοινό προορισμό.

Μία από τις θεμελιώδεις αρχές της χριστιανικής πίστεως τονίζει ότι ο Θεός είναι ακατανόητος, απρόσιτος στην ουσία Του. Η βιβλική αποκάλυψη, εντούτοις, υπερβαίνει το αδιέξοδο του ακαταλήπτου της φύσεως του Θεού βεβαιώνοντας ότι, ενώ η ουσία του Θεού παραμένει άγνωστη, η θεία παρουσία αποκαλύπτεται ενεργώς στον κόσμο και στο σύμπαν, με την εκδήλωση των θείων ενεργειών. Όταν ο Θεός αποκαλύπτεται μέσω διαφόρων θεοφανειών, δεν είναι η ουσία του Θεού αλλά η δόξα Του που φανερώνεται. Διότι μόνο αυτή την τελευταία είναι σε θέση να αντιληφθεί ο άνθρωπος.

Η  δόξα του Τριαδικού Θεού αγκαλιάζει το σύμπαν, τα πάντα. Έτσι, όλοι οι άνθρωποι μπορούν να απορροφήσουν κάτι από την ακτινοβολία του «Ήλιου της Δικαιοσύνης», του Θεού, και να μετάσχουν στην αγάπη Του.

Η μεγάλη περιπέτεια της ανυπακοής του ανθρώπινου γένους δεν ανέκοψε την ακτινοβολία της δόξας του Θεού, η οποία εξακολούθησε να πληροί ουρανό και γη. Η πτώση δεν κατέστρεψε τη θεία εικόνα στον άνθρωπο. Αυτό που τραυματίσθηκε, χωρίς να καταστραφεί ολότελα, ήταν η δυνατότητα της ανθρωπότητας να κατανοήσει και να συλλάβει ορθά το θείο μήνυμα. Ο Θεός δεν έπαυσε να φροντίζει για τον κόσμο ολόκληρο που Αυτός δημιούργησε. Όχι μόνο οι άνθρωποι αναζητούν τον Θεό, αλλά και Εκείνος τους αναζητεί.

β) Στο Χριστολογικό δόγμα υπάρχουν δυο βασικά κλειδιά για την αντιμετώπιση του θέματός μας: η σάρκωση του Λόγου και ο Χριστός ως ο «νέος Αδάμ». Δια της ενανθρωπήσεως του Θείου Λόγου, όλη η ανθρώπινη φύση προσελήφθη από τον Θεό. Η θεώρηση του έργου του Λόγου προ της σαρκώσεως και του έργου του αναστάντος Κυρίου αποτελεί άξονα της Ορθόδοξης λειτουργικής εμπειρίας. Την έντονη εσχατολογική της ελπίδα συμπυκνώνει η εκπληκτική προσδοκία που εκφράζει ο απόστολος Παύλος: «Το μυστήριον του θελήματος αυτού κατά την ευδοκίαν αυτού, ήν προέθετο έν αυτώ εις οικονομίαν του πληρώματος των καιρών, ανακεφαλαιώσασθαι τα πάντα έν τώ Χριστώ, τα επί τοις ουρανοίς και τα επί της γής, εν αυτώ».

Η θεία αυτή διαδικασία έχει παγκόσμιες διαστάσεις και περιλαμβάνει θρησκευτικά φαινόμενα και βιώματα.

Ο Ιησούς Χριστός δεν απέκλεισε από το ενδιαφέρον του τον αλλόθρησκο. Σε ορισμένες περιπτώσεις της επίγειας ζωής Του συνομίλησε με ανθρώπους διαφόρων θρησκευτικών παραδόσεων (όπως η Σαμαρείτιδα, η Χαναναία και ο Ρωμαίος εκατόνταρχος) και τους βοήθησε. Εξέφρασε τον θαυμασμό και την εκτίμησή Του για την πίστη τους, την οποία δεν συνάντησε στους Ισραηλίτες: «...ουδέ έν τώ Ισραήλ τοσαύτην πίστιν ευρον» (Ματθ. 8:10, πρβλ. 15:28, Λουκ. 7:9). Τόνισε την ευγνωμοσύνη του Σαμαρείτη λεπρού. Κατά τη συζήτησή Του με τη Σαμαρείτιδα, της αποκάλυψε την αλήθεια ότι ό Θεός είναι Πνεύμα (Ιωάν. 4:4-30). Κι ακόμη χρησιμοποίησε το πρόσωπο του καλού Σαμαρείτη ως τόπο για το θεμελιώδες στοιχείο της διδασκαλίας Του, τη νέα διάσταση αγάπης που κήρυξε. Αυτός, «ο Υιός του Θεού», ο οποίος στην Έσχατη Κρίση θα ταυτίσει τον Εαυτό Του με «τους ελαχίστους» του κόσμου τούτου (Ματθ. 25), ανεξαρτήτως φυλής ή θρησκευτικής τοποθετήσεως, μας προτρέπει να πλησιάσουμε κάθε ανθρώπινο πρόσωπο με ειλικρινή σεβασμό και αγάπη.

γ) Η θεώρηση άλλων θρησκευτικών εμπειριών από την Πνευματολογική οπτική γωνία ανοίγει νέους ορίζοντες στη θεολογική μας συλλογιστική. Η Ορθόδοξη θεολογική σκέψη βλέπει τη δράση του Αγίου Πνεύματος πέρα από κάθε προσδιορισμό. περιγραφή και όριο. Μαζί με την «οικονομία του Λόγου» η χριστιανική Ανατολή, γεμάτη ελπίδα και ταπεινή προσμονή, ατενίζει προς την «οικονομία του Πνεύματος». Τίποτε δεν μπορεί να περιορίσει την ενέργεια Toυ. «Το Πνεύμα όπου θέλει πνεί» (Ιωάν. 3:8). Η δράση και η συνεκτική δύναμη της αγάπης του Τριαδικού Θεού εργάζεται με τρόπους πού υπερβαίνουν κάθε ανθρώπινη σκέψη και αντίληψη. Καθετί υψηλό και ουσιαστικά καλό είναι ενέργεια του Αγίου Πνεύματος. Οπουδήποτε υπάρχει εκδήλωση και ανταύγεια του Πνεύματος - «αγάπη, χαρά, ειρήνη, μακροθυμία, χρηστότης, αγαθωσύνη, πίστις, πραότης, εγκράτεια» (Γαλ. 5:22) - εκεί μπορούμε να διακρίνουμε ίχνη της δράσεως του Αγίου Πνεύματος. Και πολλά στοιχεία διαπιστώνονται στη ζωή ανθρώπων που ανήκουν σε άλλες θρησκείες.

Η φράση «εκτός της Εκκλησίας δεν υπάρχει σωτηρία» («extra Ecclesiam nulla salus») γεννήθηκε στη Δύση και απέκτησε Ρωμαιοκαθολική ιθαγένεια. Δεν αποτέλεσε το κέντρο της Ορθόδοξης θεολογικής σκέψεως, έστω και αν χρησιμοποιήθηκε με περιορισμένη και ειδική σημασία. Αντίθετα τόσο οι παλαιότεροι όσο και οι νεότεροι θεολόγοι της Ανατολικής Εκκλησίας τόνισαν ότι η χάρη του Θεού ενεργεί «και πέραν των ορίων της ορατής Εκκλησίας» και «ου μόνον οι Χριστιανοί, αλλά δύνανται να γίνωνται και οι μη Χριστιανοί, οι άπιστοι ή τα έθνη, συγκληρονόμoι καί "σύσσωμα και συμμέτοχα της επαγγελίας εν Χριστώ Ιησού" (Έφεσ. 3:6) διά της Εκκλησίας εις την οποίαν δύνανται να ανήκωσιν αοράτως και οι εθνικοί, οι ετερόδοξοι, επί τη βάσει και δυνάμει της εαυτών πίστεως και της χορηγούμενης αυτοίς δωρεάν υπό του Θεού σωτηρίου χάριτος των εχουσών οιονεί εκκλησιαστικόν χαρακτήρα» (Ιωάννης Καρμίρης). Έτσι, η Ορθόδοξη σκέψη στη θέση του αρνητικού «εκτός της Εκκλησίας» τονίζει το θετικό «δια της Εκκλησίας». Η σωτηρία ενεργοποιείται στον κόσμο δια της Εκκλησίας. Η Εκκλησία, ως σημείον και εικών της Βασιλείας του Θεού, αποτελεί τον συνεκτικό άξονα της όλης διαδικασίας της «ανακεφαλαιώσεως». Όπως η ζωή του Χριστού, του νέου Αδάμ, έχει παγκόσμιες συνέπειες, το ίδιο και η ζωή του μυστικού Σώματός Του, της Εκκλησίας, έχει παγκόσμια εμβέλεια και ενέργεια. Οι προσευχές της και τα ενδιαφέροντα της αγκαλιάζουν την ανθρωπότητα ολόκληρη. Η Εκκλησία προσφέρει τη Θεία Ευχαριστία και τη δοξολογία της υπέρ των πάντων. Ενεργεί υπέρ τού κόσμου ολοκλήρου. Ακτινοβολεί τη δόξα του ζώντος Κυρίου σε όλη την κτίση.

Πηγή: www.imdlibrary.gr/ (σελ. 418-424)

 ΣΧΟΛΙΟ:  Η πρόνοια τού θεού δέν είναι η σωτηρία πού προσφέρει ο   Χριστός. Καθετί πού αφορά τήν σωτηρία τού ανθρώπου καί εντός  τής εκκλησίας αποτελεί μυστικό τού ακαταλήπτου θεού. Οι άκτιστες ενέργειες δέν είναι η δόξα τού θεού.
"Η σωτηρία ενεργοποιείται στον κόσμο δια της Εκκλησίας." Δέν είναι ο θεός η εκκλησία, αγαθέ. Δέν προσφέρει η εκκλησία τήν θεία Ευχαριστία. Δέν τήν κατασκευάζει, ούτε τήν προσφέρει.  Η Εκκλησία εύχεται δέν διατάζει. Ο Κύριος καί Σωτήρας ημών δέν έχει κεφαλή Του τήν εκκλησία.  Δέν πήρε τήν θέση τού Κυρίου η εκκλησία. Ολη η προοπτική αυτή,  η προοπτική τού Οικουμενισμού,  στηρίζεται καί απορρέει από τό Φιλιόκβε. Η εκκλησία, ως εκών τής Βασιλείας, στήν θέση τής Θεοτόκου, ανακεφαλαιώνει τήν δημιουργία καί ταυτισμένη μέ τόν Χριστό, ο οποίος αφού τέλειωσε τό έργο του καί ανελήφθη στούς ουρανούς άφησε στήν θέση Του τήν εκκλησία, εκπορεύει τό Αγιο Πνεύμα. Αυτή η εκκλησία πού αντιπροσωπεύεις, μαζί μέ τήν αγέλη τών λύκων, τών ομοίων σου, πού κατασπαράσσει τήν αληθινή Εκκλησία, είναι ο Αντί-χριστος, Μιά εκκλησία αντί τού Χριστού πού επιβάλλει τά μυστήρια τού αντιχρίστου. 
Ας δούμε καί τήν κακοδοξία τής ερμηνείας τού λόγου ότι τό Πνεύμα όπου θέλει πνεί. Η οποία άχριστε διαλύει τήν ίδια τήν Αγία Τριάδα πού επικαλείσαι γιά θεό σου.  Τό Αγιο Πνεύμα αναπαύεται πάντοτε καί μόνον στόν Κύριο. Η κίνηση τής Αγίας Τριάδος όπως μάς διδάσκει ο Αγιος Γρηγόριος ο Θεολογος, "είναι μονάς απ' αρχής εις δυάδα κινηθείσα μέχρι Τριάδος έστη". Τό Αγιο Πνεύμα βεβαιώνει πάντοτε τού Λόγου τό Ασφαλές. Καί ο Αγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος λύνει τό Μυστήριο. Εάν ο Αρχιερεύς δέν πιστεύει στόν Κύριο, εάν δέν είναι άξιος σωτηρίας καί ο Κύριος δέν τόν γνωρίζει, τότε τό Αγιο Πνεύμα δέν προβληματίζεται καί πηγαίνει δίπλα στόν πιστό δούλο τού Θεού, διότι τό Αγιο Πνεύμα όπου θέλει πνεί δέν εκβιάζεται καί θέλει πάντα καί γιά πάντα τόν Υιό, άχριστε.

Αμέθυστος 
 http://amethystosbooks.blogspot.gr/