Ο Ψ Ε Ι Σ Τ Ο Υ Θ Η Λ Υ Κ Ο Υ (1)

Ο Ψ Ε Ι Σ Τ Ο Υ Θ Η Λ Υ Κ Ο Υ (1)

Μετάφραση από τον R.F.C. HULL
Από τα άπαντα του C.G.JUNG
TOMOI 6, 7, 9 i, 9 ii, 10, 17
BOLLINGEN SERIES XX
PRINCETON UNIVERSITY PRES

K.G.JUNG: Aspects of the Feminine
Copyright: 1982 - Princeton University Press
41 William str., Princeton, New Jersey

- « Η ΛΑΤΡΕΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΚΑΙ Η ΛΑΤΡΕΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ»., από τον τόμο 6 των Απάντων του C.G. Jung: «Ψυχολογικοί τύποι», copyright 1971, Princeton University Press.
- « ΤΟ ΕΡΩΤΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΣΤΟΥΣ ΣΠΟΥΔΑΣΤΕΣ» και «Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ», από τον τόμο 10 των Απάντων του Jung: « Ο πολιτισμός σε μεταβατικό στάδιο», copyright 1970, Princeton University Press.
- « Ο ΓΑΜΟΣ ΣΑΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΕΣΗ», από τον τόμο 17 των Απάντων του Jung: «Η ανάπτυξη της προσωπικότητας», copyright 1954, Bollingen Foundation, Inc.
- « ANIMA ΚΑΙ ANIMUS». Από τον τόμο 7 των Απάντων του Jung, «Δύο άρθρα επάνω στην αναλυτική ψυχολογία», copyright 1953, Bollingen Foundation, Inc. Νέα έκδοση: copyright 1966, Bollingen Foundation.
- «ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΛΕΥΡΕΣ ΤΟΥ ΑΡΧΕΤΥΠΟΥ ΤΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ» και «ΟΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΛΕΥΡΕΣ ΤΗΣ ΚΟΡΗΣ», από τον τόμο 9i των Απάντων του Jung: «Τα αρχέτυπα και το συλλογικό ασυνείδητο», Copyright 1959, Bollingen Foundation. Νέα έκδοση: Copyright 1969, Princeton University Press.
- «Η ΣΚΙΑ ΚΑΙ Η ΣΥΖΥΓΙΑ», από τον τόμο 9ii των Απάντων του Jung: «Αιών», copyright 1959, Bollingen Foundation, Inc.
Όλοι οι τόμοι που συνιστούν τα Άπαντα του Jung αποτελούν τον αριθμό ΧΧ στην σειρά Bollingen, σε έκδοση των Herbert Read, Michael Fordham και Gerhard Adler. Επιμελητής εκδόσεως ο William Mc Guire.
U. S. A. – Princeton University Press, Princeton, New Jersey. Πρώτη έκδοση Princeton/Bollingen: 1982

                                                                                   

ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΕΚΔΟΤΗ

Η παρούσα συλλογή προσφέρει μια σειρά από άρθρα και αποσπάσματα από τα έργα του Jung που περιέχουν τις απόψεις του σχετικά με τον θηλυκό και για θέματα που ανήκουν ή σχετίζονται με αυτό: γάμος, έρως, η μητέρα, η κόρη, και η ιδέα της anima και του animus, που είναι το κύριο χαρακτηριστικό της θεωρίας του Jung για την δομή της προσωπικότητας: Ο Jung δεν συνέθεσε ένα τυποποιημένο έργο για την ψυχολογία των γυναικών, ίσως επειδή μερικές από τις συνεργάτιδές του – κυρίως η Toni Wolff, η EstherHarding,και η Emma Jung – ασχολούνταν ξεχωριστά και ολοκληρωμένα με το θέμα.

Αυτές οι επιλογές, που δίνονται με χρονολογική σειρά, χρονολογούνται από το 1921, όταν ο Jung αφιέρωσε ένα σπουδαίο τμήμα των «ψυχολογικών Τύπων» στο ζήτημα της λατρείας της γυναίκας στην ποίηση, μέχρι το 1951, οπότε παρουσίασε μια ώριμη διαπραγμάτευση για τις διαπλεκόμενες έννοιες της σκιάς, της anima και του animus  στο μεταγενέστερο έργο του «Αιών».

«Ίσως η κυριότερη συμβολή του Jung στην γυναικεία ψυχολογία είναι η αντίληψη του animus, του αντίθετου φύλου (αρσενικού) αρχετυπικού συστατικού της θηλυκής ψυχής», έγραψε τελευταία η Mary AnnMattoon. «Ο Jung είχε την τάση να τονίζη τις αρνητικές πλευρές του… Πολύ λίγα έχουν γραφτή για την θετική πλευρά του animus. Ο Jungανέφερε την «διακριτική του λειτουργία», που «δίνει στην συνειδητότητα της γυναίκας την ικανότητα για σκέψη, μελέτη και αυτογνωσία» και τις ιδιότητες της δημιουργικότητας, της παραγωγικότητας, της επιμονής και της πρωτοβουλίας». Για μια ερμηνεία της προσέγγισης του θέματος της θηλυκής ψυχολογίας από τον Jung και τους οπαδούς του, ο αναγνώστης μπορεί να ανατρέξη στο έργο της Dr.Mattoon «Μια προοπτική της Γιουγκιανής ψυχολογίας» (1091) σ.σ. 84 κ.ε.

                                                                                                        W. M.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Σημείωμα του εκδότη
Ι.

Η λατρεία της γυναίκας και η λατρεία της ψυχής. Το ερωτικό πρόβλημα στους σπουδαστές. Ο γάμος σαν ψυχολογική σχέση. Η γυναίκα στην Ευρώπη. Anima και Animus
ΙΙ
 Ψυχολογικές πλευρές του αρχετύπου της Μητέρας. 1. Η έννοια του αρχετύπου
2. Το αρχέτυπο της Μητέρας
3. Το μητρικό σύμπλεγμα
4. Θετικές πλευρές του μητρικού συμπλέγματος
5. Συμπεράσματα
ΙΙΙ
Οι ψυχολογικές πλευρές της Κόρης.
Η σκιά και η συζυγία.
Περιεχόμενα των Απάντων.

                                           Ι

Η ΛΑΤΡΕΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΚΑΙ Η ΛΑΤΡΕΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ

(Κεφ. 4 από «Το πρόβλημα των τύπων στην ποίηση: Carl Spitteler: Προμηθέας και Επιμηθέας»).

Η χριστιανική αρχή που ενώνει τα αντίθετα είναι  η  λ α τ ρ ε ί α  τ ο υ  Θ ε ο ύ, στον Βουδισμό είναι η  λ α τ ρ ε ί α  τ ο υ  ε α υ τ ο ύ  (αυτό-ανάπτυξη), ενώ στον Spitteler και τον Goethe είναι η  λ α τ ρ ε ί α  τ η ς  ψ υ χ ή ς, που συμβολίζεται από  τ η ν  λ α τ ρ ε ί α  τ η ς  γ υ ν α ί κ α ς. Περιλαμβάνεται σε αυτήν την κατηγοριοποίηση τόσο η σύγχρονη ατομικιστική αρχή, όσο και ένας πρωτόγονος πολύ-δαιμονισμός που αποδίδει σε κάθε φυλή, κάθε οικογένεια, κάθε άτομο την ιδιαίτερη θρησκευτική του αρχή.

Το μεσαιωνικό υπόβαθρο του Faust έχει ένα εντελώς ιδιαίτερο νόημα, επειδή υπήρχε στην πραγματικότητα ένα μεσαιωνικό στοιχείο που κατεύθυνε την γέννηση του σύγχρονου ατομικισμού. Όπως μου φαίνεται, αυτή η διαδικασία άρχισε με την λατρεία της γυναίκας, που ενίσχυσε την ψυχή του άνδρα πολύ σημαντικά σαν ψυχολογικό «παράγοντα», επειδή η λατρεία της γυναίκας σήμαινε λατρεία της ψυχής. Αυτό το φαινόμενο δεν εκφράζεται πουθενά πιο όμορφα και τέλεια από ό,τι στην «Θεία Κωμωδία» του Δάντη.

Ο Δάντης είναι ο πνευματικός ιππότης αυτής της δέσποινας. Για χάρη της ξεκινάει τις περιπέτειες στους κατώτερους και στους ανώτερους κόσμους. Σε αυτήν την ηρωική προσπάθεια η εικόνα της εξυψώνεται στην ουράνια, μυστική μορφή της Μητέρας τους Θεού – μια μορφή που έχει αποσπαθή από το αντικείμενο και έχει γίνει η προσωποποίηση ενός καθαρά ψυχολογικού παράγοντα, ή μάλλον, εκείνων των ασυνείδητων περιεχομένων που έχω ορίσει σαν anima. Το άσμα XXXIII του «Παραδείσου» εκφράζει αυτό το κορυφαίο σημείο της ψυχικής ανάπτυξης του Δάντη στην προσευχή του αγίου Βερνάρδου:

Ω Παρθένα Μητέρα, κόρη του Γιού σου

     ταπεινότερη και ύψιστη μέσα σε όλες τις άλλες,

     προορισμένο σκεύος της αιώνιας βουλής!

     Εσύ έδωσες τέτοια ευγένεια στον άνθρωπο

     ώστε αυτός που έπλασε το ανθρώπινο γένος δεν απαξίωσε

     να κάνη τον εαυτό του πλάσμα του δημιουργήματός του.

Οι στοίχοι επίσης 22-27, 29-33, 37-39 υπαινίσσονται αυτήν την εξέλιξη:

     Αυτός ο άνδρας, που από την κατώτερη άβυσσο

     ολόκληρου του σύμπαντος, μέχρι εδώ

     έχει δει όλες τις πνευματικές υπάρξεις,

     τώρα ζητά την Χάρη Σου, για να του δώσης δύναμη

     ώστε να μπορέση με τα μάτια του να υψωθή

     ακόμη περισσότερο προς την τελική σωτηρία.

     .   .   .

     Προσφέρω σε σένα

     όλες τις προσευχές μου – και ικετεύω να αρκέσουν –

     για να σκορπίσης από αυτόν κάθε σύννεφο

     της θνητότητάς του, με τις δικές σου προσευχές,

     ώστε η υψίστη ευδαιμονία να φανερωθή.

     .   .   .

     Η προστασία σου ας κατευνάση τα ανθρώπινα πάθη του!

     Ιδού, η Βεατρίκη και πολλές μακάριες ψυχές

     σε ικετεύουν με υψωμένα χέρια να εκπληρώσης την επιθυμία μου!

(Σημ: «Η Θεία Κωμωδία»: αγγλ. Μετάφραση του L.G.White.Σελ. 187)

Το γεγονός ότι ο Δάντης μιλάει εδώ μέσα από το στόμα του αγίου Βερνάρδου είναι μια ένδειξη της μεταμόρφωσης και της εξύψωσης της ύπαρξή του. Η ίδια μεταμόρφωση συμβαίνει επίσης στον Faust, ο οποίος ανεβαίνει από τηνGretchen στην Ελένη και από την Ελένη στην Μητέρα του Θεού = η φύση του μεταβάλλεται μέσα από επανειλημμένους εικονικούς θανάτους (το παιδί – Ηνίοχος, το ανθρωπάριο (homunculus), o Ευφορίων, μέχρι που τελικά πετυχαίνει το ύψιστο στόχο του σαν Doctor Marian. Σε αυτήν την μορφή ο Faust προσφέρει την προσευχή του στην Παρθένο Μητέρα:

     Θρονιασμένη στο γαλάζιο του ουρανού,

     βασίλισσα που βρίσκεσαι ψηλά,

     ικετεύω για την ιερή θέα

     του αποκαλυμμένου μυστηρίου.

     Δώσε αυτό που θα κινήση μέσα στον άνθρωπο

     αισθήματα τρυφερά και ασκητικά,

    και με την λάμψη της ιερής αγάπης

    θα τον υψώση κοντά στην παρουσία σου.

    Οι ψυχές ελεύθερες ανεβαίνουν

    εάν, υπέρτατη, εσύ το θελήσης·

    πέφτει η θύελλα και ησυχάζει

    εάν το έλεός σου την κατευνάση.

    Παρθένα, αγνή μέσα σε θεία λάμψη,

    Μητέρα, ένθρονη στον ουρανό,

    ύψιστη μέσα στους θνητούς, η διαλεχτή βασίλισσα,

    το αιώνιο ταίρι του Θεού.

      .  .  .

     Συντριμμένες καρδιές, αναζητήστε με τα μάτια σας

     αυτή την σωτήρια μορφή·

     ευλογημένες μέσα στο βλέμμα της, υψωθείτε

     μέσα από ένα χαρούμενο ξαναγέννημα.

     Τώρα κάθε παλμός που αναζητά το καλό

     ας προσπαθήσει να υπηρετήση το πρόσωπό σου,

     Παρθένα, βασίλισσα των Μητέρων,

     κράτησέ μας, θεά, μέσα στην χάρη σου.

(Faust μέρος 2, μετάφραση στα αγγλικά του Wayne. Σελ. 284 κ.ε., 288) θα μπορούσαμε επίσης να αναφέρουμε σχετικά με τα παραπάνω τις συμβολικές ονομασίες της Παρθένου στην προσευχή του Loreto:

     Mater amabilis                  Αγαπητή μητέρα

     Mater admirabilis             Θαυμαστή μητέρα   

     Mater boni consilii            Μητέρα καλής βουλής

     Speculum justitiae            Κάτοπτρο δικαιοσύνης

     Sedes sapientiae               Θρόνος σοφίας

     Causa nostrae laetitiae    Αιτία της χαράς μας             

     Vas spiritual                       Δοχείο του πνεύματος     

     Vas honorabile                  Δοχείο τιμής

     Vas insigne devotionis     Έντιμο δοχείο αφιέρωσης    

      Rosa mystica                     Μυστικό ρόδο

      Turris Davidica                  Πύργος Δαβιδικός

      Turris eburnea                  Πύργος ελεφάντινος

      Domus aurea                     Οίκος χρυσός

      Foederis arca                     Κιβωτός της Διαθήκης

      Janua coeli                         Πύλη του ουρανού

      Stella matutina                 Αστέρας πρωϊνός

(Από το «τυπικό της ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας», μεταφρ. Του A.S.B. Glover)

Αυτές οι ονομασίες αποκαλύπτουν την λειτουργική σημασία της εικόνας της Παρθένου Μητέρας: δείχνουν πώς η εικόνα της ψυχής (anima) επηρεάζει την συνειδητή στάση. Εμφανίζεται αυτή η εικόνα σαν ένα δοχείο αφιέρωσης, μια πηγή σοφίας και αναγέννησης.

Βρίσκουμε αυτή την χαρακτηριστική μετάβαση από την λατρεία της γυναίκας στην λατρεία της ψυχής σε ένα πρώιμο χριστιανικό κείμενο, τον «Ποιμένα» του Ερμά, που ήκμασε περίπου το 140 μ.Χ. Αυτό το βιβλίο, γραμμένο στα ελληνικά, αποτελείται από μια σειρά από οράματα και αποκαλύψεις που περιγράφουν την σταθεροποίηση της νέας πίστης. Το βιβλίο, που εθεωρείτο για πολύ καιρό κανονικό, απορρίφθηκε εντούτοις από τον ΚανόναMuratori. Αρχίζει ως εξής:

«Ο άνθρωπος που με ανέθρεψε με πούλησε σε κάποια Ρόδη στην Ρώμη. Μετά από πολλά χρόνια, την συνάντησα και πάλι και άρχισα να την αγαπάω σαν αδελφή. Μια μέρα την είδα να λούζεται στον Τίβερη, και της έδωσα το χέρι μου για να βγη έξω από το νερό. Όταν είδα την ομορφιά της, είπα μέσα μου: “Πόσο ευτυχισμένος θα ήμουν αν είχα μια γυναίκα με τέτοια ομορφιά και ευγένεια”. Αυτή ήταν η μόνη μου σκέψη και καμμιά άλλη, απολύτως καμμιά».

(Αυτό και τα επόμενα αποσπάσματα μεταφράσθηκαν από κάποιον άγνωστο – πιθανόν από τον Baynes – από την γερμανική πηγή που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας. Για μια σύγκριση δες τον «Ποιμένα του Ερμά» σε μετάφραση τουKirsopp Lake, στο έργο «Αποστολικοί Πατέρες», τόμος2).

(συνεχίζεται)

 Aμέθυστος