--------------------------
Αργά την νύχτα της 18ης προς 19η Σεπτεμβρίου1922, «κατέπλευσε εις τον λιμένα μας το υπερωκεάνειο “Μεγάλη Ελλάς” φέρον πρόσφυγας εκ Σμύρνης. Έτσι έλεγε η μικρή σημείωση στην ΘΕΣΣΑΛΙΑ της Δευτέρας 19 Σεπτεμβρίου 1922, που μόλις είχε πρόλαβει να μπει στο πιεστήριο της εφημερίδας [1]. Τι ειρωνεία της Ιστορίας! Το πλοίο «Μεγάλη Ελλάς» που φαίνεται στην φωτογραφία μεταφέρει πρόσφυγες από την Μικρά Ασία [2,3]. Είναι το λεγόμενο δεύτερο κύμα των προσφύγων. Την επόμενη μέρα, Τρίτη 20 Σεπτεμβρίου στην ΘΕΣΣΑΛΙΑ διαβάζουμε το φοβερό άρθρο «Το Μαύρο Κύμα» του Τάκη Οικονομάκη [4] καθώς και ένα αναλυτικό ρεπορτάζ.
«ΑΦΙΞΙΣ ΧΙΛΙΑΔΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ – Η ΧΘΕΣΙΝΗ ΤΡΑΓΙΚΗ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥΣ
Η χθεσινή ημέρα ήτο ημέρα τραγικών συγκινήσεων διά την πόλιν μας. Εις τον λιμένα μας έφθασαν τα πρώτα κύματα της Μικρασιατικής συμφοράς. Και οι συμπολίται μας που από τις εφημερίδες και τις αφηγήσεις εγνώριζον έως τώρα το μέγεθος της επελθούσης καταστροφής, εκλήθησαν να ιδούν με τα μάτια τους και την απερίγραπτον τραγικότητά της.
Από το μεσονύκτιον ήδη κατέπλευσεν εις τον λιμένα μας το υπερωκεάνειο «Μεγάλης Ελλάς» με το θλιβερό φορτίο των 8000 προσφύγων. Κατά τας πρωινάς ώρας κατέπλευσεν ο «Μιλτιάδης» και κατόπιν η «Βιθυνία» αμφότερα με χιλιάδες, και τέλος περί το απόγευμα ο «Μαίνανδρος» με 2800 άλλους πρόσφυγας …
Από τας πρωινάς ώρας, ήρχισεν η αποβίβασις των προσφύγων δια λέμβων , δια φορτηγίδων και μικρού ατμοπλοίου. Οι αποβιβαζόμενοι, άλλοι έκλαιον, άλλοι εσταυροκοποιούντο, άλλοι φιλούσαν το χώμα που τους εδέχετο και εις άλλων το πρόσωπον ερώδιζεν ένα αίσθημα ανακουφίσεως ότι ετερματίσθη η φρικώδης κόλασις των απεριγράπτων μαρτυρίων του τελευταίου μηνός.
Με την τραγικότητα των αγρίων ημερών που επέρασαν ζωγραφισμένη στο πρόσωπο τους, κουρέλια ανθρώπινα εντός ολίγου ήρχισαν να πυκνώνουν στο κεφαλόσκαλο, και το Ακταίο, ολοένα πληθυνόμενοι και απλωνόμενοι εις όλη σχεδόν την παραλία. Έπειτα οι κάθετοι δρόμοι τους εδέχοντο και όλα τα πεζοδρόμια των πρώτων παραλιακών τετραγώνων εδέχθησαν προχείρως προσφυγικάς εγκαταστάσεις. »
Και όπως σε κάθε τραγική κατάσταση – αλλού έρχεται στην επιφάνεια η μεγαλοσύνη του ανθρώπου και αλλού ξεπροβάλλει το μαύρο πρόσωπο της εκμετάλλευσης. Έτσι στο ίδιο άρθρο η ΘΕΣΣΑΛΙΑ μας λέει για την «Σκόπελον, όπου οι κάτοικοι έδειξαν υπέροχον διαγωγήν ανοίξαντες τα στπίτια τους και προσφέραντες κάθε περίθαλψιν» σε 1500 πρόσφυγας. Και δυό αράδες πιο περα αναφέρει για τα «καθάρματα που εις όλην αυτήν την τραγωδίαν αντίκρυσαν ευκαιρίαν εκμεταλλεύσεως .. με την αλλαγήν των τουρκιών λιρών για 15, 12, 10 και 8 δραχμάς … ενώ η τιμή της ελευθέρας αγοράς ήταν υπέρ τας είκοσι… Αισχρότατη διαγωγήν έδειξαν και μερικοί μανάβηδες πωλούντες προς 4 δρχ τα σταφύλια… Ένας αμαξάς όστις μετέφερε ένα ασθενές παιδί πρόσφυγος εις το νοσοκομείο δεν ηρκέσθη να πάρη μία λίρα αλλά και του άρπαξε το μπόγο που είχε διασώση από τους τσέτας… Το φρικτό αυτό θέαμα εγέννησε την γενικήν αγανάκτησιν συνεπεία της αδρανείας των αρχών, αίτινες δεν έδειξαν την προνοητικότητα που εχρειάζετο…. Μόνο οι κ.κ. Χονδρόπουλος καπνέμπορος και Δημ. Στ. Παπαγεωργίου βιομήχανος έσπευσον να αγοράσουν εξ ιδίων των σεβαστή ποσότητα συμπυκνωμένου γάλακτος και άλλων τινών ειδών δια τα παιδιά των προσφύγων, τα οποία και διένεμαν».
---
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ - ΑΝΑΦΟΡΕΣ
[1] Διαβάζω σε σύγχρονα κείμενα «παράπονα» για το γεγονός ότι η ΘΕΣΣΑΛΙΑ της 19ης δεν είχε εκτενές ρεπορτάζ για τους πρόσφυγες. Η ώρα προσέλευσης και η εκτυπωτική τεχνολογία της εποχής εξηγούν καθαρά το λόγο του περιορισμένου χώρου.
[2] Σε δημοσιεύματα αναφέρεται το πλοίο «Νέα Ελλάς», αντί του "Μεγάλη Ελλάς" που είναι λάθος. Το Νέα Ελλάς ναυπηγήθηκε αργότερα (http://tinyurl.com/pja89f4) και οι αναφορές του τύπου είναι καθαρές (http://
[3] Από την βιβλιοθήκη του Rutgers University, NJ https://
[4] Δείτε εδώ http://
Αργά την νύχτα της 18ης προς 19η Σεπτεμβρίου1922, «κατέπλευσε εις τον λιμένα μας το υπερωκεάνειο “Μεγάλη Ελλάς” φέρον πρόσφυγας εκ Σμύρνης. Έτσι έλεγε η μικρή σημείωση στην ΘΕΣΣΑΛΙΑ της Δευτέρας 19 Σεπτεμβρίου 1922, που μόλις είχε πρόλαβει να μπει στο πιεστήριο της εφημερίδας [1]. Τι ειρωνεία της Ιστορίας! Το πλοίο «Μεγάλη Ελλάς» που φαίνεται στην φωτογραφία μεταφέρει πρόσφυγες από την Μικρά Ασία [2,3]. Είναι το λεγόμενο δεύτερο κύμα των προσφύγων. Την επόμενη μέρα, Τρίτη 20 Σεπτεμβρίου στην ΘΕΣΣΑΛΙΑ διαβάζουμε το φοβερό άρθρο «Το Μαύρο Κύμα» του Τάκη Οικονομάκη [4] καθώς και ένα αναλυτικό ρεπορτάζ.
«ΑΦΙΞΙΣ ΧΙΛΙΑΔΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ – Η ΧΘΕΣΙΝΗ ΤΡΑΓΙΚΗ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥΣ
Η χθεσινή ημέρα ήτο ημέρα τραγικών συγκινήσεων διά την πόλιν μας. Εις τον λιμένα μας έφθασαν τα πρώτα κύματα της Μικρασιατικής συμφοράς. Και οι συμπολίται μας που από τις εφημερίδες και τις αφηγήσεις εγνώριζον έως τώρα το μέγεθος της επελθούσης καταστροφής, εκλήθησαν να ιδούν με τα μάτια τους και την απερίγραπτον τραγικότητά της.
Από το μεσονύκτιον ήδη κατέπλευσεν εις τον λιμένα μας το υπερωκεάνειο «Μεγάλης Ελλάς» με το θλιβερό φορτίο των 8000 προσφύγων. Κατά τας πρωινάς ώρας κατέπλευσεν ο «Μιλτιάδης» και κατόπιν η «Βιθυνία» αμφότερα με χιλιάδες, και τέλος περί το απόγευμα ο «Μαίνανδρος» με 2800 άλλους πρόσφυγας …
Από τας πρωινάς ώρας, ήρχισεν η αποβίβασις των προσφύγων δια λέμβων , δια φορτηγίδων και μικρού ατμοπλοίου. Οι αποβιβαζόμενοι, άλλοι έκλαιον, άλλοι εσταυροκοποιούντο, άλλοι φιλούσαν το χώμα που τους εδέχετο και εις άλλων το πρόσωπον ερώδιζεν ένα αίσθημα ανακουφίσεως ότι ετερματίσθη η φρικώδης κόλασις των απεριγράπτων μαρτυρίων του τελευταίου μηνός.
Με την τραγικότητα των αγρίων ημερών που επέρασαν ζωγραφισμένη στο πρόσωπο τους, κουρέλια ανθρώπινα εντός ολίγου ήρχισαν να πυκνώνουν στο κεφαλόσκαλο, και το Ακταίο, ολοένα πληθυνόμενοι και απλωνόμενοι εις όλη σχεδόν την παραλία. Έπειτα οι κάθετοι δρόμοι τους εδέχοντο και όλα τα πεζοδρόμια των πρώτων παραλιακών τετραγώνων εδέχθησαν προχείρως προσφυγικάς εγκαταστάσεις. »
Και όπως σε κάθε τραγική κατάσταση – αλλού έρχεται στην επιφάνεια η μεγαλοσύνη του ανθρώπου και αλλού ξεπροβάλλει το μαύρο πρόσωπο της εκμετάλλευσης. Έτσι στο ίδιο άρθρο η ΘΕΣΣΑΛΙΑ μας λέει για την «Σκόπελον, όπου οι κάτοικοι έδειξαν υπέροχον διαγωγήν ανοίξαντες τα στπίτια τους και προσφέραντες κάθε περίθαλψιν» σε 1500 πρόσφυγας. Και δυό αράδες πιο περα αναφέρει για τα «καθάρματα που εις όλην αυτήν την τραγωδίαν αντίκρυσαν ευκαιρίαν εκμεταλλεύσεως .. με την αλλαγήν των τουρκιών λιρών για 15, 12, 10 και 8 δραχμάς … ενώ η τιμή της ελευθέρας αγοράς ήταν υπέρ τας είκοσι… Αισχρότατη διαγωγήν έδειξαν και μερικοί μανάβηδες πωλούντες προς 4 δρχ τα σταφύλια… Ένας αμαξάς όστις μετέφερε ένα ασθενές παιδί πρόσφυγος εις το νοσοκομείο δεν ηρκέσθη να πάρη μία λίρα αλλά και του άρπαξε το μπόγο που είχε διασώση από τους τσέτας… Το φρικτό αυτό θέαμα εγέννησε την γενικήν αγανάκτησιν συνεπεία της αδρανείας των αρχών, αίτινες δεν έδειξαν την προνοητικότητα που εχρειάζετο…. Μόνο οι κ.κ. Χονδρόπουλος καπνέμπορος και Δημ. Στ. Παπαγεωργίου βιομήχανος έσπευσον να αγοράσουν εξ ιδίων των σεβαστή ποσότητα συμπυκνωμένου γάλακτος και άλλων τινών ειδών δια τα παιδιά των προσφύγων, τα οποία και διένεμαν».
---
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ - ΑΝΑΦΟΡΕΣ
[1] Διαβάζω σε σύγχρονα κείμενα «παράπονα» για το γεγονός ότι η ΘΕΣΣΑΛΙΑ της 19ης δεν είχε εκτενές ρεπορτάζ για τους πρόσφυγες. Η ώρα προσέλευσης και η εκτυπωτική τεχνολογία της εποχής εξηγούν καθαρά το λόγο του περιορισμένου χώρου.
[2] Σε δημοσιεύματα αναφέρεται το πλοίο «Νέα Ελλάς», αντί του "Μεγάλη Ελλάς" που είναι λάθος. Το Νέα Ελλάς ναυπηγήθηκε αργότερα (http://tinyurl.com/pja89f4) και οι αναφορές του τύπου είναι καθαρές (http://
[3] Από την βιβλιοθήκη του Rutgers University, NJ https://
[4] Δείτε εδώ http://
https://www.facebook.com/MagnesiaStoPerasmaTouChronou/photos/a.255813411210720.60359.255808977877830/588891957902862/?type=1&theater
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου