22.02.2017. Ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Έλληνες σκηνοθέτες έφυγε από την ζωή. Τον τελευταίο καιρό ο Νίκος Κούνδουρος νοσηλευόταν για αναπνευστικά προβλήματα. Διαβάστε τη συνέντευξη που είχε δώσει το καλοκαίρι στην Ιωάννα Κλεφτόγιαννη.
Μια λέξη μού έρχεται στο νου όποτε σκέφτομαι τον Νίκο Κούνδουρο: παλικάρι. Κι όμως, αυτός ο «δράκος» ενέργειας, γενναιότητας, περηφάνιας και σπινθηροβόλας σκέψης κρύβει καλά έναν αληθινό αισθηματία. Κάτι που αποκαλύπτει η έκδοση «Γράμματα από την Κριμαία 1991» (εκδ. Άγρα).
Μια γεμάτη παλμούς σταχυολόγηση των επιστολών του προς τη νεαρή γυναίκα του Σωτηρία Ματζίρη («Εχει πανσέληνο κι αυτή η μέρα είναι και θα’ναι πάντα αφιερωμένη σε σένα», «Έχω μια φωτογραφία σου -την ξέρεις- ένα γελαστό κοριτσάκι δώδεκα χρόνων. Αυτή είσαι ακόμα, θέλει λίγο κόπο να την ξετρυπώνω κάθε φορά αλλά είναι ακόμα εκεί, αυτό το ξέρω»). Γράμματα ασύλληπτης ευαισθησίας και τρυφερότητας («Σας αγαπώ όλους μαζί, δέντρα ζώα θάλασσα και Σωτηρία. Είμαι καλά και μέσα σε αυτό το καλά σ’ αγαπώ όσο και τον πρώτο καιρό που σε γνώρισα»), σταλμένα από την Κριμαία, όταν ο σκηνοθέτης γυρίζει το φίλμ «Μπάυρον: Η Μπαλάντα ενός Δαιμονισμένου».
Ο έρωτάς του που εξ αποστάσεως σπαρταρά εντάσσεται αναπόφευκτα στο κέλυφος της μεγάλης και μικρής Ιστορίας. Ο Νίκος Κούνδουρος ζει και περιγράφει το πραξικόπημα εναντίον του Γκορμπατσόφ, αλλά και την ανατριχιαστική δολοφονία και ταφή ενός δεκαπτάχρονου κοριτσιού αγνώστων γονέων. Από τις γεμάτες λυρισμό και καθάριο συναίσθημα σελίδες του βιβλίου παρελαύνουν ο Τσέχωφ, ο Ντοστογιέφσκι, ο Τολστόι, ο Αντρέγιεφ αλλά κι ο Ρούσσος Κούνδουρος.
Σας ξαναβρίσκω, μετά από καιρό, κύριε Κούνδουρε, σε μια περίεργη φάση, ενώ έκλεισε ακόμη μια αιματηρή αξιολόγηση, την ώρα που συζητιέται η συνταγματική αναθεώρηση. Πώς βρίσκετε τις μέρες που ζούμε; Ενδιαφέρουσες; Μεταιχμιακές; Αδιέξοδες; Ελπίζετε σε κάτι;Ζω την ίδια σύγχυση που ζούμε όλοι. Ένα ερώτημα πλανάται στον αέρα. Ή μάλλον ολλά ερωτήματα. Σήμερα, ποιος είναι ποιος; Ποιος υπερασπίζεται τι; Ποιος λέει ψέματα; Τα ερωτήματα όμως πλανώνται χωρίς απαντήσεις. Ο Τσίπρας είναι αφεντικό ενός μη κράτους. Αλλά και εγώ ποιος είμαι;
Ο Τσίπρας είναι ένας άνθρωπος ο οποίος αρνήθηκε να γίνει ήρωας, μας είπε πρόσφατα ο Αλαίν Μπαντιού. Όπως έγινε, τώρα συντάσσομαι με την αγανακτισμένη τελευταία δήλωση του Θεοδωράκη: «Είμαι έτοιμος να εκραγώ».
Ο Mίκης Θεοδωράκης έχει πάντως δηλώσει πώς ντρέπεται για τον Τσίπρα. Διαφωνώ. Θεωρώ τον Τσίπρα χρήσιμο, αποτιμώντας το ρόλο που έπαιξε αυτούς τους δύσκολους καιρούς. Δεν μπορώ παρά να εκτιμήσω τον κατά κάποιο τρόπο συμφιλιωτικό χαρακτήρα της πολιτικής του, την εντυπωσιακή ευκινησία του και την αφοπλιστική παιδικότητά του.
«Ο Τσίπρας είναι αφεντικό ενός μη κράτους. Αλλά και εγώ ποιος είμαι;»
Σε πρόσφατο οργισμένο κείμενό του πάλι ο Μίκης εκτιμά ότι το «αριστεροδεξιό πολιτικό μόρφωμα που μας κυβερνά, υπακούοντας στις εντολές των ξένων, καταστρέφει το παρόν και το μέλλον της χώρας μας». Σήμερα όλα ισχύουν. Το φοβερό παιχνίδι της πολιτικής έχει εξοικειώσει ένα λαό ολόκληρο και έχει μετατρέψει τους πρώην ενθουσιώδεις ψηφοφορούς του ΟΧΙ σε συμβιβασμένους και ως ένα σημείο σιωπηλούς πολίτες μιας ιδιόρρυθμης δημοκρατίας.
Υπογράψατε το κείμενο υπέρ του ΟΧΙ στο Δημοψήφισμα. Δεν νιώθετε εξαπατημένος; Ας όψεται η δύναμη των ισχυρών!
Πώς βρίσκετε το νέο πολυνομοσχέδιο; Θα το σηκώσει κι αυτό -και όσα έπονται- η ελληνική κοινωνία; Δυστυχώς, η εξουσία, ή μάλλον οι εξουσίες κατανεμημένες πλέον σε πρόσωπα και πολυεθνικές, που αποτελούν μια κλειστή κοινωνία εξουσίας, δεν μας αφήνουν περιθώρια συμμετοχής. Εδώ υπάρχει μόνο μια απάντηση, ίσως ανέφικτη. Ο λαός, η δύναμη του λαού δηλαδή, μετριέται πια σε αριθμούς. Στους δρόμους, λοιπόν, λαέ να απαιτήσεις το χαμένο δίκιο σου! Δέκα ή έντεκα εκατομμύρια Έλληνες περιμένουν. Τι περιμένουν; Γιατί περιμένουν; Εγώ δεν ξέρω, εσείς ξέρετε; Ο Έλληνας έχει αποδείξει μέσα στους αιώνες μια ιστορική δύναμη αντοχής. Αυτό κάτι λέει.
Το 2013 δηλώνατε ότι οι Ελληνες δεν έχουν πεινάσει αρκετά. Σήμερα; Κρίνετέ το μόνη σας. Τα νούμερα σήμερα δε δημιουργούν μόνο σύγχυση, δημιούργουν πανικό.
Τι σας έκανε, αλήθεια, να αποφασίσετε να δημοσιεύσετε την ερωτική αλληλογραφία σας με τη Σωτηρία από την Κριμαία, όταν γυρίζατε τον Μπάϋρον; Μια νοσταλγία που δεν ξεπεράστηκε από το χρόνο.
Τι είναι αυτό που κυρίως σας συνέδεσε με τη γυναίκα σας; Ο έρωτας.
Ο έρωτας υπήρξε σημαντικός στη ζωή σας; Ναι, υπήρξε και υπάρχει.
Ο έρωτας σήμερα επιζεί; Λέω ναι!
Θυμάστε τον πρώτο έρωτα; Και πάλι ναι!
Πώς ήσασταν παιδί; Έτσι και αλλιώς, η μνήμη είναι τυραννική και εγώ δεν μπορώ να ξεχάσω τίποτα από την παιδική μου ηλικία ως σήμερα. Η μνήμη, δηλαδή οι μνήμες, με κυνηγάνε σα φαντάσματα και όχι μόνο τις ώρες του ύπνου…
Τι θυμάστε περισσότερο από τα παιδικά σας χρόνια; Τα αδέλφια μου.
Μεγαλώσατε, έχετε πει, ως χαϊδεμένο παιδί ακόμα και μέσα στην Κατοχή. Ήταν εφικτό; Ευτυχισμένος! Είχα τη στήριξη μιας ισχυρής φαμίλιας και την αγάπη μιας κοινωνίας το ίδιο ισχυρής. Ήμουν κρητικόπουλο.
Πώς ενταχθήκατε στην Αριστερά, συμμετέχοντας και στην Αντίσταση; Δεν είχα άλλη επιλογή, ο μεγάλος μου αδελφός Ρούσος, ενταγμένος από νωρίς στο αριστερό πνεύμα, και φίλοι του από το πανεπιστήμιο ήταν τότε η πολιτική μου οικογένεια.
Παραμένετε στην Αριστερά; Ο όρος «αριστερός» είναι καμία φορά ύποπτος και άλλες φορές τιμητικός και υπεύθυνος. Φυσικά και παραμένω, με την ευρύτερη έννοια του όρου.
Αληθεύει ότι γλιτώσατε την εκτέλεση επειδή σας θεώρησαν Άγγλο; Είναι αλήθεια. Η παρεξήγηση με συνόδευε σε όλη τη ζωή μου.
Η Μακρόνησος τι σας έμαθε; Το Μακρονήσι, που ήταν ίσως η πιο πολύχρονη από αυτό που πριν ονόμασα παρεξήγηση, με έμαθε τις σχέσεις μου με τους ανθρώπους, και τους καλούς και τους κακούς. Μετέτρεψε το καλομαθημένο παιδί μιας αστικής προστατευτικής κοινωνίας σε αγωνιστή.
Την παραμονή της εκτέλεσης του Μπελογιάννη όντως το Κόμμα σάς ζήτησε να φροντίσετε τη γυναίκα του; Είναι αλήθεια. Έζησα την οδυνηρή και ταπεινωτική εκτέλεση ήρωα, έξω από το κάστρο της φυλακής, μέσα σε ένα αυτοκίνητο -το δικό μου- έχοντας δίπλα το πανικόβλητο κορίτσι ενός μελλοθάνατου.
Η εμπειρία σας από το Κόμμα σε τι συνοψίζεται; Μεγάλωσα!
Μιλώντας για το πραξικόπημα κατά του Γκορμπατσόφ το 1991 περιγράφετε την ηδονή που παίρνατε απ’ τις αυτοκτονίες υπουργών και τις συλλήψεις πρωτοπαλίκαρων της Κα Γκε Μπε. Αυτά τα συναισθήματα είναι κατάλοιπα των νεανικών έντονα πολιτικοποιημένων χρόνων; Ακριβώς έτσι όπως το λέτε.
Η Καλών Τεχνών πώς μπήκε στη ζωή σας; Ζωγραφική ή αρχιτεκτονική θέλατε να σπουδάσετε; Και τα δύο. Από πολύ μικρός είχα γοητευτεί από τη «σιωπηλή» τέχνη των βυζαντινών εικόνων, τα μουσειακά κατάλοιπα της Ελλάδας των προγόνων μου.
Πως μπλέξατε τελικά με το σινεμά; Τυχαία, από μια επίσκεψη στο Δουργούτι, στο σπαρακτικό συνοικισμό των προσφύγων και από την έντονη επιθυμία να πάρω μέρος στη ζωή των προσφύγων.
Λευτερώνοντας, γράφετε, εκείνα τα απείθαρχα στοιχεία που τα κράταγε σε μια γωνιά του μυαλού αυτό που ονομάζει ο Ζουράρις «εθνική μιζέρια» γεννήσατε το «Δράκο». Δηλαδή; Το λέει η ερώτησή σας: δεν μπορούσα να μείνω απ’ έξω. Μια φύση δημιουργική δεν με άφηνε να ησυχάσω και έτσι μπήκα με έναν τρόπο που μου φάνηκε λογικός στην περιπέτεια του κινηματογράφου.
«Aν o Μπάυρον δεν γίνει καλή ταινία -πιο καλή από καλή- θα τα παρατήσω και θα ξαναγίνω ζωγράφος», γράφετε. Σήμερα τι πιστεύετε; Το ίδιο, αλλά ευλογήθηκα και από κάποια τύχη. Η ταινία είναι καλή, βοήθησαν και οι συνθήκες στην Κριμαία και το πολύ χρήμα.
Ο Μπάϋρον θεωρούσατε ότι περιέχει «την αντίστασή μου στη ευτέλεια που μας κυκλώνει και κοντεύει να μας αχρηστέψει». Αυτές είναι επισημάνσεις του 1991. Σήμερα η ευτέλεια μάς έχει αχρηστέψει πια; Είναι δυσάρεστο να απαντήσω με ένα ναι στην ερώτησή σας. Είμαι Έλληνας αλλά και Κρητικός. Έτσι κατάφερα να παραμείνω ένας παρατηρητής των όποιων αθλιοτήτων της ευρύτερης ελληνικής «φυλής». Δεν μπορώ να πω ότι δεν ξέρω, δε βλέπω, δεν ακούω.
«Ήμουν ένα σκάνδαλο στην περιπέτεια του κινηματογράφου», έχετε πει. Πώς το εννοείτε; Ακριβώς όπως το λέω. Ο λόγος είναι φανερός. Δεν είδα ποτέ τον κινηματογράφο σαν λαϊκή διασκέδαση.
Ποιά είναι η ταινία που δεν γυρίσατε; Η ταινία που θα ήθελα να κάνω και δεν έκανα είναι η ζωή και ο δραματικός θάνατος της Ρόζα Λούξεμπουργκ. Η Μελίνα θα ήταν ιδανική αγωνίστρια. Πρότυπο ή αντίγραφο της Ρόζα Λούξεμπουργκ.
Τη παιδική δίψα για «ό,τι γίνεται γύρω σας, γι’ ανθρώπους και για τόπους και για καμώματα καινούρια και παλιά» τη διασώζετε, με κάποιο τρόπο; Διατηρώ μια προδομένη αγωνιστικότητα και, όπως όλοι, περιμένω. Τι; Από πού; Λαέ, ξύπνα! Εγώ, ο ένας, ο λίγος είμαι μαζί σου!
Δίνετε μεγάλο βάρος στο ότι γεννηθήκατε Κρητικός. Γιατί; Είμαι περήφανος που δεν θα ψηφίσω την κυρία Μέρκελ, είμαι περήφανος που αγαπώ τον απλό αγωνιστή, είμαι ακόμα περήφανος που είμαι Έλληνας. Αλλά είμαι «ένας» και είναι πολλοί…
Σήμερα πώς είναι η σχέση σας με την πολιτική; Είμαι μέσα και είμαι έξω.
Σε τι πιστεύετε; Στο Θεό; Στον άνθρωπο. Ακόμα…
http://popaganda.gr/nikos-koundouros-interview/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου