Ντοστογιέφσκι: η ζωγραφική ως γραφή

Ο σπουδαίος της ρωσικής λογοτεχνίας Φιόντορ Ντοστογιέφσκι (1821-1881), στα πολλά τετράδια και σημειωματάριά του, στο περιθώριο των μυθιστορημάτων του, κρατούσε πρόχειρες σημειώσεις για ποικίλα πρακτικά ζητήματα, ζωγράφιζε πολλά και διάφορα σκαριφήματα, πορτρέτα, αρχιτεκτονικά και άλλα σχέδια, υπολόγιζε πιεστικά έξοδα και χρέη (με τη λυπημένη αυτοπροσωπογραφία του στο πλάι), σημείωνε τυχαίες παρατηρήσεις του ή  φρόντιζε να ασκηθεί στην καλλιγραφία, όπως θα δείτε στις εικόνες που ακολουθούν.

Φαίνεται, λοιπόν, πως διέκοπτε τη συγγραφή για να σημειώσει κάτι που τον απασχολούσε ή για να σκιτσάρει στο χαρτί, όπως κάνουμε όλοι όταν αποσπάται η προσοχή μας ή όταν θέλουμε να αδειάσουμε το μυαλό μας απασχολώντας τα χέρια μας. Ωστόσο, όπως σημειώνει ο ερευνητής στο Ινστιτούτο της Ρωσικής Ακαδημίας για τη Ρωσική Λογοτεχνία (Οίκος Πούσκιν) στην Πετρούπολη, Konstantin Barsht, του Ντοστογιέφσκι, κατά την προετοιμασία του για τη συγγραφή ενός έργου, δεν του αρκούσε να κρατά απλώς σημειώσεις. Η δημιουργική του σκέψη εξελισσόταν καθώς εκείνος «μεταφερόταν στον χωροχρόνο του συγκεκριμένου καλλιτεχνικού σύμπαντος στο εκάστοτε σημειωματάριό του», εκεί όπου «το νόημα και η σημασία των λέξεων αλληλεπιδρούν με τις εικόνες», σε μια μέθοδο «εξόχως συγγραφική» (βλ. Konstantin Barsht, Dostoevsky: the drawing as writing).

Για αυτόν ακριβώς τον λόγο εξάλλου, ο Barsht έχει αποδοκιμάσει το γεγονός ότι δεν έχουν περιληφθεί τα σκίτσα και τα σχέδια του Ντοστογιέφσκι στις μεγάλες εκδόσεις των χειρογράφων του. Διότι δεν επρόκειτο για διακοσμητικά στοιχεία, αλλά για στοιχεία της γραφής καθαυτής.

Αυτοπροσωπογραφία, μελάνι σε χαρτί, 1872-1875.

Ηλικιωμένος άντρας, στο χειρόγραφο του μυθιστορήματος «Έφηβος», 1872-1875, Κρατικά Αρχεία Λογοτεχνίας και Τέχνης, Μόσχα.

Ανδρικό προφίλ με μελάνι, (Lambert), ζωγραφιά στο χειρόγραφο του μυθιστορήματος «Ο έφηβος», 1872-1875, Central State Archives of Literature and Art, Μόσχα.

Ανδρικό πορτρέτο και αρχιτεκτονικό σχέδιο, στο χειρόγραφο του μυθιστορήματος «Οι δαιμονισμένοι», 1869-1870, Κρατικά Αρχεία Λογοτεχνίας και Τέχνης, Μόσχα.

Φαράγγι και πέτρα, στο χειρόγραφο του μυθιστορήματος « Οι δαιμονισμένοι », 1869-1870, Κρατικά Αρχεία Λογοτεχνίας και Τέχνης, Μόσχα.

Καλλιγραφία στο χαρτί με μελάνι, στο χειρόγραφο του μυθιστορήματος «Ο Ηλίθιος», 1867-1871, Κρατικά Αρχεία Λογοτεχνίας και Τέχνης, Μόσχα.

Καλλιγραφία στο χαρτί με μελάνι, στο χειρόγραφο του μυθιστορήματος «Ο Ηλίθιος», 1867-1871, Κρατικά Αρχεία Λογοτεχνίας και Τέχνης, Μόσχα.

Αρχιτεκτονικά και διακοσμητικά σχέδια, στο χειρόγραφο του μυθιστορήματος «Έγκλημα και τιμωρία», 1860-1866, Κρατικά Αρχεία Λογοτεχνίας και Τέχνης, Μόσχα.

Καλλιγραφία και ανδρικό πορτρέτο, στο χειρόγραφο του μυθιστορήματος «Ο Ηλίθιος», 1867-1871, Κρατικά Αρχεία Λογοτεχνίας και Τέχνης, Μόσχα.

Πορτρέτα και καλλιγραφία με χαρτί και μελάνι, στο χειρόγραφο του μυθιστορήματος «Έγκλημα και τιμωρία», 1860-1866, Κρατικά Αρχεία Λογοτεχνίας και Τέχνης, Μόσχα.

Πορτρέτα, στο χειρόγραφο του μυθιστορήματος «Έγκλημα και τιμωρία», 1860-1866, Κρατικά Αρχεία Λογοτεχνίας και Τέχνης, Μόσχα.

Αρχιτεκτονικά και διακοσμητικά σχέδια, στο χειρόγραφο του μυθιστορήματος «Έγκλημα και τιμωρία», 1860-1866, Κρατικά Αρχεία Λογοτεχνίας και Τέχνης, Μόσχα.

Ανδρικό πορτρέτο και καλλιγραφία, στο χειρόγραφο του μυθιστορήματος «Έγκλημα και τιμωρία», 1864-1866, Κρατικά Αρχεία Λογοτεχνίας και Τέχνης, Μόσχα.

Ανδρικό πορτρέτο και καλλιγραφία, στο χειρόγραφο του μυθιστορήματος «Έγκλημα και τιμωρία», 1864-1866, Κρατικά Αρχεία Λογοτεχνίας και Τέχνης, Μόσχα.

Πορτρέτο του Ρασκόλνικοφ και διακοσμητικά σχέδια, στο χειρόγραφο του μυθιστορήματος «Έγκλημα και τιμωρία», 1860-1866, Κρατικά Αρχεία Λογοτεχνίας και Τέχνης, Μόσχα.

Ανδρικά πορτρέτα, στο χειρόγραφο του μυθιστορήματος «Έγκλημα και τιμωρία», 1860-1866, Κρατικά Αρχεία Λογοτεχνίας και Τέχνης, Μόσχα.

Τα πρώτα σχέδια στο χειρόγραφο του μυθιστορήματος «Έγκλημα και τιμωρία», 1860-1866, Κρατικά Αρχεία Λογοτεχνίας και Τέχνης, Μόσχα.

Επιμέλεια: Ελένη Κεχαγιόγλου

Πηγή: Culture

 http://dimartblog.com/2015/11/17/dostoyevsky-sketches-2/